Grensmaas

De Grensmaas is het ongestuwde Maastraject tussen Maastricht-Borgharen en Kinrooi. Over dit beperkte traject vormt de Maas een snelstromende, onbevaarbare rivier die zich een weg baant over ondiepe grindbanken. Karakteristiek voor de regengevoede middenlooprivieren zijn sterk wisselende waterstanden en een grof, grindig substraat. Het middenloopkarakter uit zich dankzij een relatief groot verval (gemiddeld 45 cm/km), een hoge stroomsnelheid (2,40 m/s bij 1000 m³/s) en transport van grof sediment (grindkeien).

De historische Grensmaas was een dynamische, meanderende rivier met veel eilanden, zijarmen en nevengeulen. Halverwege de 19de eeuw heeft men ten behoeve van de landbouw een zomerdijk tegen de rivier opgetrokken. De bedijking maakte een landbouwgebruik van het volledige winterbed mogelijk.
Ten gevolge van de opsluiting van de rivier in een smalle zomerbedding verloor de rivier haar natuurlijk uitzicht. Enkel de meandering van de hoofdloop bleef behouden. Omwille van de grilligheid van de rivier werden reeds in de Middeleeuwen winterdijken aangelegd aan de buitenzijde van het overstromingsgebied.

Door de aanleg van de zomer- en winterdijken binnen het overstromingsgebied nam het stroomvoerend vermogen en de bergingscapaciteit van de vallei sterk af. Dit gevoerde rivierbeheer biedt geen adequate oplossing voor de hoopwaterproblematiek. Er is immers een tendens naar extremere hoog- en laagwaterstanden. De afvoerpieken kennen een toename van 10 à 12 % volgens het Waterbouwkundig Laboratorium. De opeenvolgende wateroverlast periodes maken duidelijk dat een geïntegreerde aanpak van de waterbeheersing hoogst noodzakelijk is. Een ommekeer in het beleid dringt zich op. Niet minder, maar meer ruimte voor de rivier ter voorkoming van overstromingen van woonkernen en voor ontwikkeling van natuurwaarde. Een nauwelijks gereguleerde middenlooprivier is een zeldzaamheid in Europa.